Żubr daje kupę radości

Wraz z ocieplaniem się klimatu w Polsce odkrywane są nowe gatunki organizmów znanych z cieplejszych regionów. Niektóre dostały się tu z pomocą człowieka, nie zawsze świadomą. Inne przybyły o własnych siłach, jak szakal złocisty, od kilku lat widywany w całej Polsce. To nic zaskakującego i o tym niedawno pisałem, jednak czasem odkrycia są mniej spodziewane.

Jesienią zeszłego roku takiego odkrycia dokonali badacze białowieskich chrząszczy i niedawno opublikowali je we „Fragmenta Faunistica”. Puszcza Białowieska jest znana z bogactwa tej grupy – są tu i gatunki gęstych lasów z martwym drewnem, i przeciwnie, widnych lasów, w których przez setki lat wypasano bydło i zbierano chrust. Nowo odkryty gatunek znaleziono w dwóch miejscach – położonych blisko siebie, ale odmiennych siedliskowo.

Jedno to polana koło wsi Pogorzelce, a więc teren rolniczy, a drugie to las liściasty na południe od niej. Gatunkiem tym jest Atheta knabli, z tego, co wiem, nikt mu nie nadawał polskiej nazwy, choć jego najbliższych krewnych określa się jako gładziki. Dotąd w Polsce znano 136 gatunków gładzika. Gładzik to rodzaj w rodzinie kusakowatych, która w samej Polsce liczy ponad tysiąc gatunków (a na świecie ponad 60 tys.). Ten gatunek występuje od Francji po Armenię. Wydawać by się mogło, że podobnie jak szakal jest przybyszem z nieco cieplejszej strefy. Tak naprawdę najczęściej można go znaleźć w Alpach. W XIX w. stwierdzono go w Turyngii, czyli w niższym położeniu, ale populacja białowieska wydaje się jedyną znaną dziś populacją nizinną. Na wszelki wypadek badacze skonsultowali się z niemieckim kolegą, dla którego ten gatunek nie jest egzotyczny, a on potwierdził ich oznaczenie.

Atheta knabli jest dużo smuklejsza niż przykładowy chrząszcz z ilustracji. Lubi gnijące szczątki roślinne, znajdowana jest na grzybach (zwłaszcza gąsce pomarańczowej), ale najłatwiej ją znaleźć na odchodach kozic, ewentualnie bydła. I tak właśnie było w Puszczy Białowieskiej – odkrycie nie było zupełnie przypadkowe, bo oba osobniki znaleziono w specjalnych pułapkach z przynętą z krowiego placka. W tym miejscu zapewne więc chrząszcz najwięcej zawdzięcza żubrom.

Piotr Panek

autorstwo ilustracji trudne do ustalenia

  • Michał Walesiak, Karol Komosiński, Benedikt Feldman, Simon Thorn (2021) Atheta (Dimetrota) knabli G. Benick, 1938 (Coleoptera: Staphylinidae) – a new species for the Polish fauna. Fragmenta Faunistica 64 (2): 133–137, doi:10.3161/00159301FF2021.64.2.133