Dobrodziejstwa aspiryny
Aspiryna jaka jest, każdy widzi – można by powiedzieć, parafrazując znaną frazę. Okazuje się jednak, że ta niepozorna tabletka kryje w sobie większą moc, niż dotychczas przypuszczano. Aspiryna, której podstawową substancją czynną jest kwas acetylosalicylowy, zyskała w ostatnich latach drugą młodość.
Aspiryna pod postacią czystego kwasu acetylosalicylowanego została po raz pierwszy zsyntezowana pod koniec XIX wieku w laboratoriach niemieckiej firmy Bayer, a rozgłos i popularność zyskała w latach 1918-1919, gdy przez świat przetaczała się epidemia grypy hiszpanki. Przeciwzapalne i przeciwgorączkowe działanie aspiryny okazało się wysoce skuteczne w zwalczaniu objawów choroby, przyczyniając się do zmniejszenia ognisk zapalnych i umożliwiając całkowity powrót do zdrowia.
Mimo zdobytego rozgłosu i popularności do lat 60. nieznany był mechanizm działania tejże substancji. Światło na tę sprawę rzuciły dopiero badania kilku brytyjskich naukowców, którzy metodą prób i błędów odkryli, że podstawą działania aspiryny było hamowanie akcji prostaglandyn, substancji m.in. regulujących pracę mięśni gładkich oraz biorących udział w wytwarzaniu odczynów zapalnych.
Odkryto, że aspiryna, hamując wytwarzanie prozapalnych prostaglandyn, stanowi bardzo skuteczny środek przeciwzapalny. Zauważono również, że oprócz właściwości przeciwzapalnych aspiryna ma również działanie przeciwzakrzepowe. I właśnie te właściwości przeciwzakrzepowe przyczyniły się w głównej mierze do ponownego wzrostu zainteresowania aspiryną po tym, gdy inne substancje przeciwzapalne, takie jak ibuprofen czy paracetamol, wyparły ją na polu przeciwbólowym.
Aspiryna stała się lekiem z wyboru zalecanym w profilaktyce chorób serca i układu krążenia, ale też stosowana jest coraz częściej jako rozcieńczalnik krwi (blood thinner) przy różnego rodzaju zaburzeniach, w których dochodzi od zagęszczenia krwi. Obecnie często zaleca się podawanie niskich dawek (80 mg) aspiryny kobietom starającym się o dziecko, u których zdiagnozowano genetyczne mutacje czynników krzepnięcia i które w związku z tym narażone są na częste poronienia.
Aspiryna, czy raczej kwas acetylosalicylowy, zdobywa również coraz większą powodzenie w profilaktyce nowotworów (zwłaszcza raka okrężnicy). Ponadto ze względu na swoje działanie przeciwzapalne jest często pierwszym lekiem z wyboru w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów, zyskuje również na popularności jako substancja czynna wielu szamponów przeciwłupieżowych.
Na tym jednak rola aspiryny się nie kończy, bowiem, jak podaje fundacja zajmująca się aspiryną (Aspirin Foundation), obecnie prowadzi się badania nad zastosowaniem aspiryny w zapobieganiu rzucawce porodowej, zaćmie, łagodzenia osłabienia funkcji poznawczych oraz demencji.
Oczywiście mówiąc o dobrodziejstwach aspiryny, nie należy zapominać o skutkach ubocznych. Coraz więcej danych wykazuje jednak, że korzyści ze stosowania aspiryny, zwłaszcza tej o obniżonej dawce (80 mg), przewyższają ewentualne skutki uboczne…
Tak więc gdy następnym razem lekarz zaleci nam profilaktyczne stosowanie aspiryny, być może będziemy mogli z mniejszą rezerwą stosować się do podanych zaleceń i ze spokojną głową zacząć zażywać przepisane nam aspirynowowe tabletki.
Judyta Juranek
Ilustracja: Rob Hooft; CC BY-SA 3.0
Wang J, Tan L, Wang HF, Tan CC, Meng XF, Wang C, Tang SW, & Yu JT (2014). Anti-Inflammatory Drugs and Risk of Alzheimer’s Disease: An Updated Systematic Review and Meta-Analysis. Journal of Alzheimer’s disease : JAD PMID: 25227314
Undas A, Brummel-Ziedins K, & Mann KG (2014). Why does aspirin decrease the risk of venous thromboembolism? On old and novel antithrombotic effects of acetyl salicylic acid. Journal of thrombosis and haemostasis : JTH PMID: 25213262
LeFevre ML (2014). Low-Dose Aspirin Use for the Prevention of Morbidity and Mortality From Preeclampsia: U.S. Preventive Services Task Force Recommendation Statement. Annals of internal medicine PMID: 25200125
Komentarze
„Aspiryna, czy raczej kwas acetylosalicynowy”
Salicynowy (z „N”), to może być alkohol. Aspiryna to kwas acetylosalicylowy (z „L”). To nie jest to samo, proszę naukowców.
Opublikowane w 2005 wyniki kohortowego (40 000 osób) badania ‚Women’s Health Study’ prowadzonego przez 10 lat, dały następujący obraz: Aplikowanie badanym kobietom ASA w dawce 100 mg co dwa dni nie spowodowało zmniejszenia zapadalności na zawały serca czy ‚heart disease’ w ogóle, ani śmiertelności z tych przyczyn, zmniejszyło natomiast ilość udarów niedokrwiennych mózgu o ok. 1/4. Co ciekawe, inne badania sugerują, iż w przypadku mężczyzn istnieje odwrotna zależność.
Jednak badacze z Warwick Medical School (Coventry, GB) po przeglądzie wyników 27 randomizowanych badań klinicznych ASA obliczyli, iż substancja ta podwyższa ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego o 37%, a udarów krwotocznych mózgu (en masse) o 38%, przy czym ryzyko to wzrastało wraz z wiekiem badanych, zwł. powyżej 75 r.ż. (Health Technol. Assess., 2013; 17: 1-253). Jeżeli chodzi o zapobieganie nowotworom np. jelita grubego, to tzw. ‚Nurses’ Health Study’ wykazało tu wyniki pozytywne pod warunkiem, iż ASA było przyjmowane regularnie powyżej 10 lat. Jednak inne równie rozległe badania nie potwierdziły tej zalety (JAMA, 2005; 294: 47-55).
Nie ma róży bez kolców.
Długłotrwałe stosowanie niskich dawek kwasu acetylosalicylowego może skutkować krwiomoczem. To doświadczenie własne.
A paracetamol od kiedy jest lekiem przeciwzapalnym?
„Światło na tą sprawę” – serio „tą”? Miałam nadzieję takich błędów w tekstach sygnowanych przez „Politykę” nie uświadczyć 🙁
Nienajlepiej…
„substancje przeciwzapalne, takie jak ibuprofen czy paracetamol” Działanie przeciwzapalne paracetamolu jest w zasadzie pomijalne. Dlatego nie zalicza się go do NLPZ. Nie ma pewności, jak działa. Jedna z prac podawała, że hamuje cyklooksygenaę 3, potem się jendak okazało, że (badania były na psach) u człowieka nie mafunkcjonalnej COX-3, a człowiek ma liczący około 80 reszt aminoacylowych dysfunkcyjny pypeć, a nie enzym (który jednak metodami immunologicznymi da się wykryć i stąd ten błąd). bardziej aktualna praca Hinza podaje, że jednak oddziaływuje na cyklooksygenazę obecną u człowieka, tylko że inaczej, niż NLPZ, w zależności od stanu redoź środowiska. Wpływać też ma na inną aktywność tego dwufukcyjnego enzymu.
W każdym razie nie maon dzięki temu typowych działań nieporządanych NLPZ, które hamują COX tworzący substrat do dalszych syntez prostacykliny, innych prostaglandyn oraz tromboksanów. Prostaglandyny działają ochronnie na żołądek, stąd aspiryna go rozwala, aparacetamol nie (rolę odgrywateż brak grupy kwasowej w paracetmolu, więc nie działa mechanizm pułapkiu jonowej).
Ibuprom to natomiast typowy lek przeciwzapalny z grupy pochodnych fenylopropionianu (-pro-fen). Bardziej swoisty dla COX-2, enzymu indukowanego, odpowiedzialnego za stan zapalny.
Natomiast działanie przeciwkrzepliwe w dawce 75 mg (tak się zazwyczaj stosuje, nie 80 mg) wynika z hamowania syntezy prokoagulacyjnego tromboksanu w płytkach krwi. Aspiryna jest blokerem nieodwracalnym enzym, działa poprzez acetylację jednej z grup w centrum aktywnym COX. Hamuje również COX w śródbłonku (głównie płuc) produkującym przeciwkrzepliwą prostacyklinę. Jednakże śródbłonek mają jądra komórkowe i może sobie zsyntetyzować nową porcję enzymu. Płytki jąder nie mają, dlatego prostacyklina zdobywa przewagę nad tromboksanem.
Ze wskazań położniczych należałoby wymienić zespół antyfosfolopidowy. Chociaż generalnie w ciąży aspiryna bezpieczna nie jest. U dzieci stosować nie wolno, może wywołać zespół Reya. Zgodny tym spowodowane były niezwykle liczne. Poza tym liczne przeciwwskazania.
Tyle w ramach krótkiego uzupełnienia.
„po tym, gdy inne substancje przeciwzapalne, takie jak ibuprofen czy paracetamol, wyparły ją na polu przeciwbólowym.”
Autora artykułu pragnę poinformować, że paracetamol nie ma działania przeciwzapalnego! Pisząc artykuł o Aspirynie wypadałoby wiedzieć chociaż tyle!
Odnośniie paracetamolu:
Hinz et al, 2008 Acetaminophen (paracetamol) is a selective cyclooxygenase-2 inhibitor in man. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17884974
I poprzedni pogląd, błędny: Chandrasekharan et al, 2002 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12242329
Ano.
Poza tym, istnienie stanu zapalnego sugeruje, aby odnaleźć i usunąć przyczynę: infekcję albo inny stresor. Nie można też pominąć roli kwasów tłuszczowych (NNTK/PUFA) jako substratów syntezy mediatorów zapalenia.
Dobroczynnie aspiryna wpływa zwłaszcza na saldo pewnego koncernu z Leverkusen. Moja mama stosowała przez pewien czas aspirynę profilaktycznie przy rozruszniku serca. Niestety, być może była to jedna z przyczyn późniejszego udaru mózgu. Zatem moje doświadczenia są raczej negatywne. Długotrwałe stosowanie aspiryny może mieć bardzo przykre konsekwencje, a taki artykuł jest dla mnie raczej (może nieświadomym ) marketingiem korporacji farmaceutycznych. Profilaktycznie to można sobie pobiegać, albo zjeść jabłko, ale nie aspirynę.
Ano kwasów tłuszczowych z organizmu nie usuniesz.
A zapalenie mogą wywoływać czynniki endogenne. W RZS występuje czynnik reumatoidalny, czyli przeciwciała przeciwko… własnym przeciwciałom.
Chyba się nie rozumiemy.
Chodzi o to, jakie kwasy tłuszczowe do organizmu się wprowadza. I tu czekają nas pewne niespodzianki.
Co do antyciał… pewnie niedługo usłyszymy o odkryciu kolejnych, tym razem skierowanych przeciw antyciałom zwalczającym własne antyciała? Idylla maleńka taka… Tylko jak ma się to do skuteczności leczenia?
„Non interest, quid morbum faciat, sed quit tollat”
Zacznijcie się zdrowo odżywiać, to wam nie będzie potrzebna aspiryna… Nie zdziwcie się jak w ramach „zdrowego” łykania aspiryny dostaniecie krwotoku lub reakcji alergicznej. To nie witaminki…
Wiele owoców i warzyw działa przeciwzapalnie, olej kokosowy… Wyroby glutenowe, mleko, kawa mogą powodować powstawanie stanów zapalnych.
No cóż, u niektórych ludzi różne substancje mogą wywoływać stany zapalne. Na szczęście mleko czy gluten działają tak u mniejszości. Pozostaje mi współczuć, że ciebie to dotknęło, ale promowanie diety bezglutenowej wśród zdrowych ludzi, to jak promowanie telewizji czarno-białej ze względu na istnienie daltonizmu.
Powiedzmy sobie to szczerze: WSZYSTKO może wywołać reakcję zapalną.
A aspiryna może wywoływać jeszcze nadwrażliwość niealergiczną.
Co to są zdrowi ludzie?
@?
I tu mnie masz? 🙂
Mniej więcej to samo, co w genetyce oznacza „typ dziki”. Skoro różne typy nietolerowania glutenu (alergie, nadwrażliwości, celiakia itd.) są określane jako choroby (czy tam zaburzenia), to ich brak można określić jako stan zdrowia (pod tym względem, bo ktoś taki może być akurat chory na katar albo urojenia).
@ Panek
Ludzie w pełnym dobrostanie fizycznym, psychicznym i społecznym, a nie tylko z brakiem choroby lub niedołęstwa (definicja zdrowia WHO)
@mpn
To, że WHO jakąś definicję ma, podejrzewałem. Ile osób ją spełnia – to inna sprawa – akurat w kwestii diety (bez)glutenowej bez znaczenia.
Dziękuję za komentarze.
Kilka słów uzupełnienia – edytorską pomyłkę poprawiłam; odnośnie paracetamolu, przyznam, przykład niezbyt fortunny aczkolwiek działanie przeciwzapalne paracetamolu wciąż pozostaje kwestią badań. W swojej pracy oparałam się na kilku artykułach nt. paracetamolu, w których oprócz działania przeciwbólowego, również wspominano o działaniu przeciwzapalnym tej substancji.
Podaję źródła: “Analgesic and anti-inflammatory effects of paracetamol evaluated by bilateral oral surgery.” Br J Clin Pharmacol. 1980; 10(Suppl 2): 253S–260S. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1430204/
“n Of 1 trials comparing a non-steroidal anti-inflammatory drug with paracetamol in osteoarthritis”
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2541590/pdf/bmj00462-0017.pdf
“Safety of Nonsteroidal Antiinflammatory Drugs and/or Paracetamol in People Receiving Methotrexate for Inflammatory Arthritis: A Cochrane Systematic Review.”
http://jrheum.org/content/supplements/90/62.abstract
Natomiast jeśli chodzi o aspirynę, by zmniejszyć działanie niepożądane (skutki uboczne) aspiryny, wielu lekarzy przy długotrwałym stosowaniu aspiryny zaleca stosowanie przerw; odpowiednio: 1 tydzień – aspiryna; tydzień przerwy, tydzień – aspiryna itd.