Ibuprofen – w dobie pandemii lek wyklęty?

Ibuprofen. Jeden z najszerzej stosowanych leków dostępnych bez recepty. Przeciwbólowy, przeciwgorączkowy, przeciwzapalny… Od dawna uważany za bezpieczny, stosowanych u małych dzieci i seniorów. Niedawno podano szokującą informację: ibuprofen pogarsza przebieg infekcji wywołanej koronawirusem. Czy aby na pewno?

Informacje o zagrożeniu związanym z zażywaniem ibuprofenu w przebiegu Covid-19 pojawiły się we Francji. Stan czwórki dzieci przechodzącej właśnie infekcję po otrzymaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ, do tej grupy należy ibuprofen) pogorszył się, i to na początku choroby, mimo że żaden z pacjentów nie cierpiał na istotne choroby towarzyszące.

Władze szpitala wskazały na bezzasadność wyciągania wniosków na podstawie pojedynczych przypadków, ale wiadomość poszła w świat. Prof. Jean-Louis Montastruc przypomniał, że już w ubiegłym roku w kraju odradzano leczenie infekcji ibuprofenem. Kolejni specjaliści wiązali przyjmowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych z infekcjami układu oddechowego i osłabieniem działania układu odpornościowego. 14 marca głos zabrał francuski minister, odradzając pacjentom z podejrzeniem infekcji koronawirusowej stosowanie leków przeciwzapalnych. Wymienił ibuprofen i steryd kortyzon. Zalecił stosowanie paracetamolu. Podobnie wypowiadało się WHO. Później ostrzeżenie złagodziło.

Czemu popularny lek miałby szkodzić pacjentom z koronawirusem? Najprostsze wyjaśnienie: to lek przeciwzapalny (NLPZ blokują cyklooksygenazę, enzym biorący udział w syntezie mediatorów stanu zapalnego), a zapalenie stanowi wyraz obrony organizmu przed infekcją. Brzmi logicznie, ale leków przeciwzapalnych od lat używamy zwłaszcza w przypadku objawów infekcji (gorączka itd.) i jakoś stan chorych się nie pogarszał, przeciwnie.

Inny mechanizm rzekomo złowrogiego działania ibuprofenu jest już bardziej specyficzny dla koronawirusa. Otóż przyłącza się on do enzymu konwertazy angiotensyny (ACE) 2. Przyjmowanie ibuprofenu zwiększa dostępność enzymu, ułatwiając wirusowi łączenie się z nim i wnikanie do komórek. Wnioski te wynikają z rozważań teoretycznych, nie zostały potwierdzone doświadczeniami. Na podobnej podstawie twierdzono już, że ibuprofen redukuje korzystne antypłytkowe działanie aspiryny, ale podwójnie zaślepione randomizowane (a więc wysokiej jakości) badanie zespołu Cryera obaliło te zarzuty.

Istnieją natomiast badania wiążące przyjmowanie NLPZ z cięższym przebiegiem zapalenia płuc i dłuższą hospitalizacją. W innym badaniu ibuprofen okazał się czynnikiem ryzyka infekcji u dzieci – podobnie jednak wypadł zalecany w Covid-19 paracetamol.

Z drugiej strony – ibuprofen i inne leki stosujemy zazwyczaj w infekcjach o cięższych objawach, nic więc dziwnego, że u pacjentów choroba przebiega poważniej. Chorzy o lżejszym przebiegu rzadziej przyjmują leki. By rozwikłać zagadkę, czy gorszy stan chorych wynika z podaży leku, czy z samego przebiegu choroby (tzw. zmienna zakłócająca), należałoby przeprowadzić badanie metodą randomizowanej, podwójnie zaślepionej próby, co nie wydaje się w tym przypadku możliwe.

W niedawno opublikowanej pracy Mohit Sodhi i Mahyar Etminan stwierdzają, że nie ma przekonujących dowodów na złowrogie działanie ibuprofenu. Na wszelki wypadek zalecają – zgodnie z rekomendacjami WHO – by gorączkujący pacjenci z koronawirusem wybierali paracetamol. W przypadku braku wystarczającego efektu paracetamolu nie ma jednak wystarczających dowodów, by odradzać dołączenie ibuprofenu – rozważyć należy indywidualnie stosunek spodziewanych korzyści i ryzyka.

Marcin Nowak

Bibliografia

  • Cryer et al.: Double-blind, Randomized, Parallel, Placebo-Controlled Study of Ibuprofen Effects on Thromboxane B2 Concentrations in Aspirin-Treated Healthy Adult Volunteers. Clin Ther 2005 Feb;27(2):185-91
  • Day M: Covid-19: ibuprofen should not be used for managing symptoms, say doctors and scientists. BMJ 2020;368:m1086
  • Sodhi M, Etminan M: Safety of Ibuprofen in Patients With COVID-19: Causal or Confounded? Chest. 2020 Mar 31:S0012-3692(20)30572-9

Ilustracja: Trójwymiarowy model cząsteczki ibuprofenu, Ben Mills, w domenie publicznej, za Wikimedia Commons