O włosach i przylgach
Włosy wyewoluowały z rogowych łusek gadów. To dość podstawowa szkolna wiedza. Oczywiście, powstały dość dawno i ewoluowały równolegle do łusek w siostrzanych liniach gadów, z których powstały dzisiejsze gady i ptaki, więc nie można wyobrażać sobie tego po prostu jak przekształacania tego, co pokrywa skórę gadów i np. nogi ptaków. Różne grupy gadów mają różne typy łusek. Wiele z nich nie jest tylko rogowymi wytworami naskórka, tak jak włosy, lecz zawiera również element kostny. U jednych grup elementy kostne są jedynie drobną podporą, u innych rogowa powłoka jest jedynie cienką warstwą na właściwej kostnej konstrukcji. Tkanka kostna jest rodzajem tkanki łącznej i może powstawać w skórze właściwej (choć u żółwi skorupa ma skomplikowane pochodzenie i oprócz keratyny i kości skórnych w jej budowę zaangażowane są kości żeber). Warstwa rogowa jest wytworem tkanki nabłonkowej naskórka i zbudowana jest głównie z różnych odmian keratyny.
Keratyna to białko występujące u czworonożnych kręgowców. Występującą w jedwabiu fibroinę czasem łączy się z keratynami, ale trudno na razie powiedzieć, czy jej wytwarzanie jest przejawem homologii czy analogii. Ostatnio belgijscy naukowcy Wim Vandebergh, Margo Maex, Franky Bossuyt i Ines Van Bocxlaer przebadali odmiany keratyny u rzekotki (amerykańskiej). Okazuje się, że te same keratyny, które występują we włosach ssaków, występują w jej przylgach na palcach. Nie występują natomiast w pozostałych częściach palców. Znakiem czasów jest to, że nie badali ultrastruktury skóry tego płaza, tylko ekspresję genów w poszczególnych komórkach. Oczywiście, rzekotki to całkiem młoda grupa (łatwo o tym zapomnieć, gdy ma się przed oczami uproszczony do przekłamania obraz ewolucji „od ryby, przez płazy, gady, gryzoniokształtne ssaki po człowieka”), powstała mniej więcej wtedy, co współczesne rzędy ssaków, więc nie można o niej mówić nawet w daleko idącym uproszczeniu jako o naszych przodkach. Niemniej, można domniemywać, że pewne cechy współczesnych płazów są odzwierciedleniem cech płazów kopalnych. Stąd można przypuszczać, że i dawne płazy – nasi przodkowie używali keratyny do wzmacniania skóry w specyficznych miejscach. Keratyna u płazów służy do wzmacniania przylg, u gadów do wzmacniania pancerza, u ssaków do izolacji cieplnej, tworzenia ozdób i broni (rogi, pazury) i jeszcze innych funkcji. Włosy służą nie tylko do ochrony przed wyziębieniem i promieniowaniem słonecznym. Być może pierwotną funkcją włosów było to, co zostało wibrysom, czyli odbieranie sygnałów ze świata. Ssaki wyewoluowały z kopalnych gadów, pewnie okrytych łuskami, ale to była zupełnie inna linia niż ta, która wydała dinozaury z ptakami czy ta, która wydała jaszczurki i węże. Nasza linia zachowała niektóre cechy płazów bardziej niż linie współczesnych gadów (np. wydzielanie głównie mocznika, podczas gdy wiele gadów, a za nimi ptaków, używa dużo mniej wodochłonnego kwasu moczowego). Ewolucja używa starych materiałów do zupełnie nowych funkcji, a ten być może wcale na początku nie miał niczego osłaniać, tylko ułatwiać chwytanie.
Piotr Panek
fot. Jim Conrad, obraz w domenie publicznej
Komentarze
Doprawdy, gdy czytam takie rewelacje, dochodze do wniosku ze nauka jest znacznie przefinansowana.
Nastepny kandydat od Ig Nobla?…
@A.L.
Ojej, jak zwykle pleciesz od rzeczy. Czy ja musze zaczynac piekny choc zimny dzien od czytania Twoich nietrafionych komentarzy? Zostaw zabe w spokoju.
Moze to nie jest to tutaj najciekawiej przedstawiony problem ale sam fakt ze naukowcy maja wystarczajaca swobode i srodki aby badac zjawiska ktorymi prawie nikt sie nie interesuje jest niesamowicie pozytywny.
Keratyna jest niesamowicie wazna i ciekawa. Sa straszne choroby wywolane przez dysfunkcje keratyny (poczytaj na temat epidermolysis bullosa,nikomu nie zycze). Z drugiej strony ciagle niewiele wiemy jak wlokna keratynowe sie tworza ( a jeszcze mniej jak wymieniaja podjednostki budulcowe). Badanie keratyny w nietypowych sytuacjach takich jak u tej zaby moze pomoc. Spojrzmy tez na ta lapke u zaby i jak to dziala. Jest powazny problem adhezji, badany przez biofizykow. Lapka u jaszczurki wydziela klej ktory moze utrzymac 350 kg na gladkiej powierzchni (szklo). Ten klej ma unikalne wlasciwosci i inspiruje nowe zastosowania.
Moja rada dla szanownego przedstawiciela „twardej nauki” — troche poluzowac, rozmiekczyc to myslenie.
jacekp: „Ojej, jak zwykle pleciesz od rzeczy. Czy ja musze zaczynac piekny choc zimny dzien od czytania Twoich nietrafionych komentarzy? ”
Nikt cie nei zmusza do czytania tego co pisze. Mozesz moje pisanie spokojnie olewac. Przymusu czytania nie ma. Skoro czytasz, to widocznie cie moje opinie interesuja.
Przykro mi, takie mam zboczenie, byc mzoe zmotywowane pzrez zainteresowanai zawodowe: badania naulkowe przylgow, przy ogolnym braku srodkow na nauke, uwazam za zabawne. Zeby nie powiedziec nonsensowna. W ramach rewanzu, za nonsensowne mozesz uwazac badanie kwestii czy P=NP czy tez nie.
@A.L
„W ramach rewanzu, za nonsensowne mozesz uwazac badanie kwestii czy P=NP czy tez nie.”
A tutaj nie mam zdania (za miekki umysl) i ufam ze Twoje kolezanki/koledzy z dziedziny podejma stosowne decyzje oceniajac Twoje projekty.
Twoj brak zaufania dla badan nad przylga przypomina gniew ludu na marnotrawstwo srodkow ktory jakis czas temu prezentowalo Fox News w popularnej serii (pewnie ogladasz ten kanal TV?). Dostalo sie tam tym wszystkim badaczom much owocowych za publiczne pieniadze! Ale jak ktos zachoruje na przyklad na raka to chetnie skorzysta z tego co przynosza kierowane ciekawoscia wylacznie badania podstawowe.
jacekp: „Twoj brak zaufania dla badan nad przylga przypomina gniew ludu na marnotrawstwo srodkow ktory jakis czas temu prezentowalo Fox News w popularnej serii (pewnie ogladasz ten kanal TV?). Dostalo sie tam tym wszystkim badaczom much owocowych za publiczne pieniadze! Ale jak ktos zachoruje na przyklad na raka to chetnie skorzysta z tego co przynosza kierowane ciekawoscia wylacznie badania podstawowe..”
Niestety, nie ogladam FOXa z tego powodu ze w telewizji ogladam tylko prognoze pogody. Ale przypominam sobie afere o muchach owocowych. Otoz, z grubsza nie slo o to ze badanie owych much jest pseudonaukowe. Szlo o to ze:
1. Badania mial przeprowadzic sport zespol amerykanski W PARYZU. Latem
2. O to ze pieniedze na badanie nie byly zalatwiane normalnymi kanalami, jak normalne granty naukowe. Byly doczepione jako tak zwany „pork” do wiekszego projektu, bynajmniej nienaukowego. Warunek jaki stawiali zwolennicy w Kongresie byl taki: jak nie pzrepuscicie much, to udupimy caly projekt. Ewidentnie proba zalatwienai forsy „boczna furtka”. I cala akcja nei byla pzreciwko muchom, a przeciwko koncepcji „pork”. Natomiast aby zamotac fakt ze to „pork”, rzucono sie na Palin za to ze nie rozumie nauki
Zreszta, koncepcji nei ukrocono. Obamacare (czyli projekt zdrowotny Obamy) ma cos 2 tysiace takich „porkow” dolaczonych do glownego projektu. Miedzy innymi pork dla firmy produkujacej pewnego rodzaju stzraly do strzelania z pewnego rozaju luku