Trzeci świat

sieci.jpgCzy Karl Raimund Popper wymyślił Internet?

Na długo przed pojawieniem się Internetu w formie dostępnej dla powszechnego użytkownika Karl Raimund Popper wymyślił koncepcję trzech światów. Słowa „świat” nie należy traktować jednak zbyt serio. Próbując zrozumieć wpływ wiedzy na człowieka, można w uproszczeniu wyróżnić trzy światy. Po pierwsze, mamy świat przedmiotów czy stanów fizycznych, czyli to, co umownie określa się jako świat materialny, zewnętrzny wobec jednostki świat przyrody. Po drugie, istnieje świat stanów psychicznych lub subiektywnych stanów naszej świadomości, czyli wewnętrzny świat naszych przeżyć psychicznych. Wreszcie jako trzeci można wyróżnić świat zobiektywizowanych treści pracy myślowej, który obejmuje „produkty” naszego myślenia czy nawet szerzej – rezultaty ludzkiej działalności. Przy czym Popperowi chodziło w szczególności o świat, który obejmuje wiedzę, hipotezy, systemy teoretyczne, problemy, argumenty oraz to, co można nazwać stanem dyskusji lub krytycznej argumentacji. Mówiąc inaczej, mieści on w sobie zawartość treściową czasopism naukowych, książek, bibliotek i tak dalej.

Swoje istnienie świat ten zawdzięcza językowi. Dzięki temu, że wszelkie teorie są sformułowane w języku, ulegają one obiektywizacji i konstytuują trzeci świat. Zdaniem Poppera fakt ten ma przełomowe znaczenie dla losów naszego gatunku, ponieważ teorie można krytykować i eliminować, nie eliminując gatunku, który je głosi. Nieco metaforycznie rzecz ujmując: człowiek ma teorie, które umierają za niego.

Trzeci świat jest względnie autonomiczny w stosunku do człowieka, a znaczna jego część to niezaplanowane wytwory ludzkich działań. Ma on swoją historię. Jako taki zawiera i prawdy, i fałsze. W wąskim rozumieniu tworzą go treści myślenia naukowego. Jednak w szerszej interpretacji obejmuje on wszelkie wytwory ludzkiego intelektu i wyobraźni. Składa się więc na niego nie tylko to wszystko, co jest charakterystyczne dla myślenia naukowego, ale również narzędzia, instytucje społeczne, wartości etyczne, dzieła sztuki itp. Słowem, wszystkie zobiektywizowane rezultaty działalności człowieka jako gatunku.

Przy pomocy koncepcji trzech światów Popper zamierzał odtworzyć i zinterpretować rozwój nauki, ponieważ używał tego pojęcia przede wszystkim na oznaczenie obiektywnej wiedzy naukowej. Ale myślę, że koncepcja Poppera dobrze odnosi się do Internetu.

Internet jest przede wszystkim medium służącym komunikacji i w ogromnej mierze oparty jest na języku. Dzięki niemu to, co sobie myślimy podlega łatwej obiektywizacji i przekazowi. Zawiera on ogromne bogactwo wiedzy, na którą składają się prawdy i fałsze. Jako medium służące komunikacji przyspiesza on i ogromnie ułatwia wszelkiego rodzaju dyskusje, wymianę argumentów, rozważanie problemów. Słowem – wszelką wymianę myśli. Mieści więc w sobie to, co Popper odnosił do zawartości wszystkich prac, w których wszelka wiedza, jest przekazywana i rozwijana. Jest właśnie trzecim światem.

Grzegorz Pacewicz

Fot. vlauria / Flickr (CC BY SA)