Kukurydza i zguba Indian
Zwycięstwo antyimigranckiej polityki nie sprzyja przypominaniu, że prawie wszyscy ludzie wywodzą się od imigrantów. W szczególności pierwsi mieszkańcy Ameryki Północnej nie byli biali. Czemu dzisiaj to ci ostatni rządzą?
Czy trudno wyobrazić sobie świat, w którym to Indianie podbijają Europę i zakładają w niej globalne mocarstwa? W XIX w. pomysł taki wydałby się absurdalny z powodu panujących jeszcze wtedy rasistowskich przekonań o wyższości rasy białej?
Dziś wiadomo już, że to bzdury. Istotnie, jeśli wylosujemy pewną próbkę osób o skórze czarnej (nie tworzą żadnej rasy, gdyż cechują się większą zmiennością genetyczną niż wszyscy pozostali) i białej, ci drudzy uzyskają w testach badających inteligencję lepsze wyniki. Nie oznacza to w żadnym razie rzeczywistych różnic możliwości. Widać tylko, jak bardzo właściwa metodologia ważna jest dla wyciągania wniosków. Gorsze wyniki osób czarnoskórych wynikają bowiem nie z uwarunkowań genetycznych, ale z przeciętnie gorszych warunków edukacyjnych, a często także gorszego odżywienia. Jeśli weźmiemy osoby czarnoskóre i białoskóre, które dorastały w tych samych warunkach i miały takie same możliwości edukacyjne, nie stwierdza się żadnych różnic.
Czemu więc my, a nie Indianie? Jedną z ciekawszych odpowiedzi można znaleźć w starej już, ale ważnej książce popularno-naukowej Jareda Diamonda „Trzeci Szympans”. Słowo klucz: biogeografia.
Wiemy, że człowiek powstał w Afryce. Opuścił ją jakieś 70 tys. lat temu, posuwał się wzdłuż wybrzeży Azji Mniejszej, by następnie rozejść się po świecie. Obecna cywilizacja i znaczący wzrost liczebności ludzi są jednak znacznie młodsze. Wiążą się z rewolucją neolityczną, tj. powstaniem rolnictwa jakieś 10 tys. lat temu w obszarze tzw. żyznego półksiężyca w dzisiejszej Mezopotamii.
Czy rewolucja nie mogła zajść gdziekolwiek? Choćby w Ameryce? Wedle Diamonda – niekoniecznie.
Spójrzmy na kontury kontynentów. Eurazja tworzy jeden wielki ląd rozciągający się równoleżnikowo od Półwyspu Iberyjskiego na zachodzie przez Europę i Azję aż do wybrzeża Chin na wschodzie. Klimat zależy w dużym stopniu od bliskości oceanu, redukującego dobowe i roczne różnice temperatur, jednak same ich wartości wyznacza w dużym stopniu szerokość geograficzna. Formacje roślinne tworzą w dużym uproszczeniu pasy równoleżnikowe. Na północy mamy tundrę, dalej tajgę, potem stepy, przechodzące na południu w pustynie i lasy deszczowe.
Tak więc sprzyjający rolnictwu pas rozciąga się w Eurazji z zachodu na wschód przez dziesiątki tysięcy kilometrów. Umożliwia migracje wraz z udomowionymi roślinami i zwierzętami na wschód i zachód na tereny o w miarę podobnym klimacie.
W Ameryce sprawy mają się zupełnie inaczej. Południkowo ułożony kontynent to o wiele krótsze pasy tego samego klimatu. Tam największe migracje przebiegały w kierunku równoleżnikowym, od przebycia Beringii i wyjścia z lądolodu na granicy dzisiejszych USA i Kanady aż do położonej na południu Ziemi Ognistej. Pochód mógł być dość szybki, tempo wyrzynania megafauny (mastodonty, wielkie naziemne leniwce itd.) przyczyniło się do określenia marszu pierwszych Amerykanów blitzkriegiem. Niemniej pochód taki możliwy był tylko dla łowców zbieraczy bądź myśliwych. Nie można z udomowioną roślinnością przenieść się z Alaski na Florydę. Rośliny przyzwyczajone do jednej strefy klimatycznej potrzebują dziesiątek pokoleń, by przygotować się do innej.
Co więcej, Mezopotamia obfitowała w rośliny i zwierzęta nadające się do udomowienia. Pszenica, jęczmień, kozy, owce, później konie…
Czy w Ameryce nie było nadających się do udomowienia roślin ani zwierząt? Nie bardzo. Zdecydowana większość organizmów, zwłaszcza zwierząt, naprawdę słabo się do tego nadaje. Pojedyncze udomawialne gatunki amerykańskie oferowały znacznie gorsze możliwości. Czego Diamond jeszcze nie wie, dzikie wikunia i gwanako dały początek alpace i lamie. Te dość łatwe w hodowli kopytne dostarczają wysokiej jakości wełny, mleka, ale na żadnym z nich z powodu niewielkich rozmiarów nie można jeździć jak na koniu czy blisko z nimi spokrewnionym azjatyckim czy afrykańskim wielbłądzie.
Ze zbóż udomowiono w Ameryce kukurydzę. W przeciwieństwie do wielu innych roślin (ryż, fasola, bawełna, proso) i zwierząt (owce, kozy, bydło) udomawianych wiele razy kukurydzę spotkało to tylko raz: około 10 tys. lat temu w Meksyku. Kukurydza pochodzi od dzikiej trawy teosinte, nieprzypominającej w najmniejszym stopniu dzisiejszej wysokiej rośliny o obfitych żółtych kolbach. Owoce teosinte chroni twarda osłonka, co więcej, pojedyncza kolba liczy ich zaledwie kilka, znacząco mniej niż u dzisiejszej kukurydzy. Dopiero przypadkowa mutacja genetyczna powodująca wzrost owoców w miejscu dawniejszych kwiatów męskich pozbawiła je osłonki, umożliwiając łatwiejszy dostęp do ziaren. Już po udomowieniu teosinte rosła dalej wokół pól, ale dowody na dalszą hybrydyzację są co najwyżej skromne.
Co więcej, jak wyżej, udomowionej kukurydzy nie można było z powodów klimatycznych tak po prostu przenieść na obszary mroźnej Kanady, przekroczyć tropikalnych lasów Ameryki Środkowej czy Południowej. Tymczasem w Eurazji pszenica umożliwiała tworzenie się pierwszych państw ściągających podatki z danego obszaru i odkładających nadwyżki żywności umożliwiające rozwój pierwszych miast. Konie pozwoliły na komunikację na znacznie większych niż wcześniej terenach.
Bez obaw o kolejny posiłek klasa wyższa mogła oddać się rozmyślaniom, tworząc zręby, na których oprze się w przyszłości nauka. Tymczasem Ameryce Południowej pomimo rozwoju większych państw cały czas groził upadek z głodu. W Australii, gdzie nie było łożyskowców ani zdatnych do udomowienia roślin, plemiona zatrzymały się na etapie łowców zbieraczy.
Tymczasem znacznie lepiej odżywieni i rzadziej cierpiący głód Europejczycy budowali swoje statki.
Marcin Nowak
Bibliografia
- Diamond J: Trzeci szympans. Ewolucja i przyszłość zwierzęcia zwanego człowiekiem, Copernicus Center Press, Kraków 1992 / 2023
- Matsuoka Y, Vigouroux Y, Goodman MM, Sanchez G J, Buckler E, Doebley J. A single domestication for maize shown by multilocus microsatellite genotyping. Proc Natl Acad Sci U S A. 2002 Apr 30;99(9):6080-4. doi: 10.1073/pnas.052125199. PMID: 11983901; PMCID: PMC122905.
Ilustracje:
- Bertholf R: Corn On The Cobb From The Garden [Kolba kukurydzy z ogrodu]. Za Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
- Doebley J: Cornselection, za Wikimedia Commons za: Genetically Modified Corn— Environmental Benefits and Risks Gewin V PLoS Biology Vol. 1, No. 1, e8 doi:10.1371/journal.pbio.0000008, CC BY 2.5
Komentarze
…
Gra ”indianie i kowboje”, czesc pierwsza 🙂
Niewatpliwie linia czasowa przystosowan genetycznych (udomowienia) zwierzat i roslin jest zdecydowanie dluzsza od linii czasowej zmian ”genetycznych” okretu. Okretu opartego na stepce i zaglu rejowym. Tak. ”Tymczasem znacznie lepiej odżywieni i rzadziej cierpiący głód Europejczycy budowali swoje statki” (Marcin Nowak)
Gra ”indianie i kowboje”, czesc druga 🙂
Wiekszosc z nas jest najprawdopodobniej potomkam genetycznymi ”kultury Yamnaya”. Hordy mlodych mezczyzn, konno, w poszukiwaniu kobiet i zywnosci. Wyrzynali miejscowych mezczyzn i zadawalali miejscowymi kobietami. Skromnie i w skrocie, przez 1300lat
https://www.ancient-origins.net/ancient-places-europe/yamnaya-culture-0012105
Gra ”indianie i kowboje”, czesc trzecia 🙂
Na zakonczonym w piatek szczycie europejskim w Budapest (innowacyjnosc/ konkurencyjnosc), Mario Draghi wychwalal pod niebiosa (w skowronkach) panstwa skandynawskie a szczegolnie Szwecje. Stawiajac ofkors za przyklad, ktory wszyscy powinni… Szczegolnie wymienil elementy jak: system emerytalny, formy oszczedzania, dostep do kapitalu. Zwrocil uwage, w ciagu ostatnich 10 lat, w Szwecji zanotowano gieldowo wiecej firm, jak w Niemczech, Francji, Hollandi i Hiszpanii RAZEM!!! Tego to nawet ja nie wiedzialem, ale ucieszylo, bo fundusz AP7 kapitalowy, wspomaga moja emeryturke (ktora zawsze pryncypialnie skromna jest).
Uffe Kristersson na to, cierpko/kwasnie zauwazyl, kraje skandynawskie zdecydowanie przeciwstawiaja nowym wspolnym podatkom i wspolnym zaciaganiu dlugow (co super Mario ma za gwiazde przewodnia). Uffe: ”– The countries that have a very high national debt often lean towards someone else paying. But there, the Nordic countries are a good stopper”
dobranoc, snijcie o indiankach, Seleukos
To wszystko razem wzięte nie wyjaśnia dlaczego to nie arabscy żeglarze potrafili te statki wykorzystać, choć to od nich ci europejscy nauczyli się pod wiatr żeglować.
Dlaczego to nie z żyznej Mezopotamii, ale z ubogiej w urodzajne ziemie Skandynawi statkami na podboje wyruszyli? Kto miał więcej do jedzenia? Moim zdaniem ponieważ, że innej niż przez morze drogi do reszty świata nie było.
Ludzie nie opuszczają miejsca zamieszkana z fantazji ale z konieczności (o tym, że to konieczność jest źródłem wynalazczości wiedzieli już Aesop i Plato), a migrują z zasady tam gdzie jest więcej tego czego pożądają – w przypadku Scan żyznej ziemi.
Wyższy poziom dobrobytu emigracji nie napędza, napedza immigrację. Wyższy poziom cywilizacyjny tak samo.
Indianie do Europy nie dotarli, ponieważ nie wynaleźli żagla, a nie wynaleźli ponieważ konieczności nie było – w odróżnieniu od Europejczyków navigare nie było necesse.
@seleuk|os|
Velæverdi,
Jeśliś tego ciekaw, to odpowiedziałem w Toksycznej gąsienicy na Twój do mnie skierowany komentarz.
…
Gra ”indianie i kowboje”, czesc czwarta 🙂
Wlasnie wyczytalem, ze COP29 co mialo odbyc (i odbedzie) w Baku, bedzie swiecilo pustkami. Spotkanie mialo za cel ustalenie kto ma wspomoc i ile biednych. Biedni cierpia na zmianach klimatycznych. Biednych jak wiadomo moga wspomoc bogaci. Dlatego oni nie przybeda, bogaci 🙂 Wskazuje to wyraznie, ze biedakow powinni wspomagac ci z recznikami na glowie i podobni madurscy… Zamiast puszczac zyski z produkcji na luxusy i hamaski/hisbolaszki.
Bajka/gra dziecieca „indianie i kowboje” ma wiele wariantow. Ale dobrze jest byc kowboj, nie indianin. Co nas uczy historia zmian genetycznych w kukurydzy.
Pzdr Seleukos
Śniadanie Rymanowskiego
„Trzeba się dostosować” po zwycięstwie Republikanów w USA
Ma zostać ograniczona powierzchnia rezerwatów w USA aby zwiększyć wydobycie surowców
USA mają wycofać się z porozumień paryskich w sprawie klimatu
W dzisiejszych czasach maja wedlug mnie wieksze znaczenie rozmowy nad pytaniem dlaczego cywilizacje gina, niz dlaczego powstaja:
https://en.wikipedia.org/wiki/Societal_collapse#Cognitive_decline_and_loss_of_creativity
@ls42
10 listopada 2024
10:52
„Śniadanie Rymanowskiego
„Trzeba się dostosować” po zwycięstwie Republikanów w USA
Ma zostać ograniczona powierzchnia rezerwatów w USA aby zwiększyć wydobycie surowców”
Demokratom nie udała się, na razie, demokratyczna wyprawa wojenna po ruskie autokratyczne surowce, to trza się zadowolić wróblem w garści. Jak sie nie ma, co się lubi, to się z Indianami czubi. Zapowiadają się kolejne ciekawe czasy: F35 i Tomahawki kontra koltyM1851 i tomahawki_c.a.3000BC. Osobiście obstawiałbym te drugie (w jakimś kasynie, w jakimś rezerwacie).
Cywilizacja popcornu już jest passé .. zanim na dobre powstała ..(?)
,, A la recherche du temps perdu ,, ( albo jakoś tak podobnie ..)
………….
„W dzisiejszych czasach maja wedlug mnie wieksze znaczenie rozmowy nad pytaniem dlaczego cywilizacje gina, „(…)”niz dlaczego powstaja:”
……………
Oba pytania sa już co najmniej spóźnione bo te „dzisiejsze czasy ” sugerują powstawanie ( powstanie ) dwóch cywilizacji – kukurydzy i soji na raz .
„Rozmowy nad pytaniem ” ;(?)
„One giną , powstają i czym ta sojowa rożni się od kukurydzianej – czego miały by dotyczyć ? Jedna ginie , druga powstaje .. , żadna mi nie pasuje a tnp miało mnie tu nie być ..
(Popcorn w sosie sojowym to strata czasu , a to nie jest cos dla aliens ..)
https://www.youtube.com/watch?v=UUGO52S_1IE
@Calvin Hobbs
Diamond tłumaczy to wyczerpaniem zasobów
olborski
10 listopada 2024 17:52
Jeśli złoża surowców na terenie rezerwatów zaczną wykorzystywać, to Indianom kasyna przestaną być niezbędne. Oczywiście zakładajac, że się od Arabów nauczą.
@olborski
Piękny ten Schubert. Z rozpędu posłuchałem kilku sonat…
Marcin Nowak
10 listopada 2024 19:50
1. Wyczerpanie zasobów = konieczność.
2. „Tymczasem znacznie lepiej odżywieni i rzadziej cierpiący głód Europejczycy…”
Ejże, in The Calamitous 14th Century? Czy może w czasach wojny 100 letniej?
Budowali statki, żeby po pieprz do Indii dopłynąć, który im do gnijącego mięsiwa był niezbędy i naokoło musieli bo im stare szlaki handlowe odcięto. Do Ameryki przez pomyłkę trafili.
Markot
Nie wiem w czyim wykonaniu słuchałeś, ale zaproponuję na bis to 🙂
https://www.youtube.com/watch?v=Mjn3NW0LftI&t=11s
Również dla Olborskiego
Coś by się tam udomowić jeszcze dało, jakby się lepiej postarali:
Bizony.
Łosie.
Indyki.
…wszystko nader pożywne.
@turpin
10 listopada 2024
21:49
To raczej nie brak zywnosci ograniczyl rozwoj Indian. Powodem moglo byc „ubostwo energetyczne” np. brak wydajnego transportu na dluzsze dystanse:
„Although large-scale use of wheels did not occur in the Americas prior to European contact, numerous small wheeled artifacts, identified as children’s toys, have been found in Mexican archeological sites, some dating to approximately 1500 BCE.[37] Some argue that the primary obstacle to large-scale development of the wheel in the Americas was the absence of domesticated large animals that could be used to pull wheeled carriages.”
https://en.wikipedia.org/wiki/Wheel
mfizyk
10 listopada 2024 23:22
Transport szlakami wodnymi jest tak łatwiejszy jak i bardziej efektywny. Canoe tańsze i mniej zachodu utrzymanie wymaga. Zwierze pociągowe je – duże, dużo.
@onyx
Mischa Maisky+Daria Hovora
…
Ogladajac ta mapke dla dziateczkow (przykladowa) mozna zauwazyc co, kiedy i gdzie zaszlo… Czego efektem jest ze to nie indianie…
https://www.vividmaps.com/wp-content/uploads/2018/04/History-Timeline.jpg
Kazda z kultur/ cywilizacji pozostawiala sasiadom swoje osiagniecia na ktorych budowali dalej. Co zaszlo zatem? Kiedy? Gdzie? 🙂 pzdr Seleukos
Markot
Ich album Schubert – Songs without words jest w całości bardzo piękny.
Ale kiedy napisałeś o sonatach, ja od razu pomyślalam o fortepianowych 🙂
@Calvin Hobbs
11 listopada 2024
1:20
„Transport szlakami wodnymi jest tak łatwiejszy jak i bardziej efektywny.”
Tak, ale niestety ograniczony do przybrzeza. Wiec zasoby (np. energetyczne) potrzebne do rozwoju cywilizacji sa nadal ograniczone.
O roli zasobow energetycznych w rozwoju cywilizacji tutaj:
https://en.wikipedia.org/wiki/Societal_collapse#Energy_return_on_investment
@seleuk|os|
11 listopada 2024
8:20
Bardzo obrazowa mapka. Ale bez dodatkowych informacji moze prowadzic do blednych wnioskow (np. warto poczytac co stoi drobnym maczkiem na dole).
Marzy mi sie, zeby cala te wiedze o cywilizacjach zebrac, a ja przy pomocy AI „myszkowalbym” w tym zbiorze 🙂 Takie stare marzenie oswieceniowych encyklopedystow.
@Mfizyk,
zawsze jest dobrze czytac co drobnym druczkiem pisza 🙂 Nie dlatego jednak zalinkowalem mapke, jedna z wielu mozliwych. Dlaczego padaja cywilizacje (komplexowe spoleczenstwa) jest wiele teorii. Tak duzo ze az trudno znalezc wspolna (chyba). Niemniej nie to jest przedmiot, temat…
Pytanie jest „Czemu nie indianie rozstawiali po katach bialasow w Europie?” To troche inne pytanie jak zapasc komplexowych systemow. Skad mapka? Na tej mapce mozna zobaczyc dwa znaczace okresy, nazwane „Dark Age”, ktore sa niezbedne dla expansji. Zadne zdobycze cywilisacyjne „nie gina”. Fenicjanie „znikneli”, ale nikt „nie zapomnial” alfabetu i pieniedzy 🙂 To tylko przyklad.
Latwo zauwazyc Mfizyk, ktore obszary zostaly dotkniete przez „Dark Age”. Patrzac tak na upadek Cesarstwa Rzymskiego przykladowo, widac od razu i jednoznacznie jakim succesem to bylo dla dzisiatkow innych „nierzymian” 😎 Pzdr Seleukos
@seleuk|os|
11 listopada 2024
11:07
„Pytanie jest „Czemu nie indianie rozstawiali po katach bialasow w Europie?”
Mnie bardziej ciekawi pytanie „Dlaczego sobie tych mozliwosci nie stworzyli?”
Przeciez co do zasady ludy zbieracko/mysliwskie a nawet rolnicze byly „zaborcze” w sensie, ze potrzebowaly nowych terenow, jesli lokalne zrodla (zwierzyna, ziemia uprawna) sie wyczerpaly.
Nie należy zapominać o dzisiejszym Święcie Niepodległości. W wielu miejscowościach odbywają się patriotyczne uroczystości.
W samo południe telewizja będzie transmitowała obchody z Warszawy miasta bohatera zniszczonego przez niemieckich okupantów i odbudowanego w Polsce Ludowej.
Kto pierwszy z zagranicznych przywódców złożył nam życzenia z okazji Święta Niepodległości?
markot
10 listopada 2024 20:43
Chyba w 97 -ym (?) słuchałem Zimermana kiedy grał (… ? ), D.960 – I. Molto moderato , w Massey Hall (przed renowacja ).
To dość stara ale zasłużona sala , w tamtym czasie kiedy się siedziało w dalszych rzędach wyglądało to jakby grał prawie w ciemnościach a ta dość „specyficzna ” akustyka i inne troche (?) tempo niż na płycie DG robiło to razem, wrażenie .To było cos innego , niż w najlepszych słuchawkach . Wystarczyło zerknąć na 17-to letniego wtedy syna , obok.
W „spisie ” wykonawców MH Zimermana jakoś nie ma.(?)(wtedy grał tam jeszcze Haydna i Beethovena o ile pamiętam ) .
@Mfizyk,
to nie jest brak ziemi 🙂
https://www.labrujulaverde.com/en/2024/10/new-findings-during-the-extraction-of-mazarron-2-the-most-complete-ancient-vessel-found-in-the-mediterranean-sea/
pzdr Seleukos
Seleucos
Fenicjanie nie zaginęli lecz się „przekształcili „. Na Malcie mówią nieco po fenicka/punicku. Libanczycy są znani z tego, że potrafią liczyć równie dobrze jak ich południowi sąsiedzi. Pomieszali się tam ze wszystkimi: Mittani, Asyria, Aramejczycy, może Ourartu, Arabscy najeźdźcy, Krzyżowcy i dziesiątki innych. Ale tam są, te Hiramy.
Cywilizacja kundelków
https://weekend.gazeta.pl/weekend/7,177333,31447138,jedni-maja-piramidy-inni-koloseum-a-my-paskudne-garnki-i.html#do_w=399&do_v=1159&do_st=RS&do_sid=1728&do_a=1728&do_upid=1159_ti&do
„Czy czystość rasowa i jak najdłuższa przeszłość powinna być powodem do dumy? Nie jestem tego pewna. My jesteśmy kundelkami. Pomieszani. A do jakiej tradycji czy mitu się przypniemy, to już jest nasz wybór. Możesz wyjechać do Anglii, mieć tam dzieci i pewnie one będą się czuły po części Anglikami. Poczucie tego, z jakiej jest się kultury, kim się jest obecnie i co się po sobie zostawia, to są trzy różne opowieści. Możesz mieć polski paszport, jeździć samochodem na szwedzkich tablicach i pisać listy po islandzku. Trafiasz do ziemi z tymi rzeczami i co to o tobie mówi, jak odczytają twoje poczucie tożsamości archeolodzy przyszłości? „
Jakby tego było mało ..przeczytałem Hartmana ..
nie można komentować .. dobre i to
@seleuk|os|
11 listopada 2024
13:24
No i znowu mam pytanie DLACZEGO Fenicjanie mieli okrety? Bo mieli takie widzimisie?
Wedlug mnie okrety mieli bo:
– mogli je budowac (wiedza, kapital i sila robocza)
– bo potrzebowali okretow, aby SPROWADZAC rzeczy, ktorych u nich nie bylo a ktorych tez potrzebowali; globalny handel, czyli (teoretycznie) pokojowa ekspansja
A dlaczego Indianie NIE mieli okretow? Bo co najmniej jednego nie mieli: wiedzy, kapitalu albo sily roboczej. Nawet transportu ladowego nie rozwineli, chociaz kolo znali. Bo nie mieli zwierzat pociagowych. A innej technologii nie rozwineli. Zreszta chyba nigdzie na Swiecie nie „przeskoczono” ery zwierzat pociagowych. Chyba nawet w skan nie 😉 A jak sie Mongolom konie przydaly, to wiadomo.
No i wedlug mnie Indianie mieli tez zasadnicza przeszkoda: nie mieli potrzeby. Bo „urzadzili” sie (jak wiele innych cywilizacji) na tym poziomie technicznym co osiagneli. I to im wystarczalo (polubili co mieli). A z zewnatrz nie bylo nacisku aby sobie z jakimis problemami (np. transportu) poradzic. Niestety do czasu. Ale wtedy bylo juz za pozno 🙁
PS. Przytoczone tlumaczenie Diamonda, ze Indianie nie mogli produkowac nadwyzek zywnosci, bo mieli tylko kukurydze (na niektorych szerokosciach) nie wydaje mi sie wystarczajace. Bo np. Inkowie opanowali prawie cala okolice pasma Andow i to nie tylko dzieki ziemniakom.
PS2. Nie czytalem ksiazki „Trzeci szympans” wiec nie wiem, czy to przytoczone tlumaczenie Diamonda dobrze zrozumialem.
@Mfizyk,
nie mam pojecia co niektore kultury „przymusza” do expansji na morzu. A niektore nie. W kazdym wypadku kolonizacja fenicka nabrala kolorkow po katastrofie spowodowanej przez Ludy Morza.
Zwierzeta pociagowe to dluga historia. Dluzsza jak rolnictwo. Bo nprzyklad Jultomte jezdzi zaprzegiem reniferow 😎 Co znaczy ze pln am Indianie tez powinni jezdzic. Juz nie mowiac o psich zaprzegach. Zwierzeta udomowione wszedzie byly „pociagowe” (poza krolikami chyba).
Ja nie znam Mfizyk odpowiedzi na pytanie dlaczego Europejczycy kolonizowali Swiat. Zwalam na geny tych lobuzow Yamnaya. Pzdr Seleukos
…
https://www.theguardian.com/environment/2024/nov/11/mass-deportations-food-chain-california
🙂 Seleuk
…
Dzis ogloszono On 28 November, Mr Kristersson and Mr Tusk will hold bilateral talks. During the meeting, they will sign a new strategic partnership agreement between Sweden and Poland. The two prime ministers will then hold a joint press conference.
https://www.government.se/press-releases/2024/11/prime-minister-ulf-kristersson-to-host-nordic-baltic-summit-at-harpsund/
dobranoc, Seleuk
@olborski
Archeologia ma przed sobą ciekawą przyszłość, chociaż w mojej okolicy nie ma trudnych zagadek. Prochy ludzkie+zamek od polara He-l-ly Ha-n-sen+kluczyki od Su-ba-ru = góral szwajcarski 😎
Les téosintes sont des graminées endémiques du Mexique appartenant à la même espèce que le maïs. La présence de populations de téosintes a été signalée dans des champs de maïs en France et en Espagne. Cette adventice (ou « mauvaise herbe ») exige une vigilance particulière car elle peut provoquer jusqu’à 50 % de perte de rendement. Des chercheurs d’INRAE, du CNRS et de l’IRD ont étudié les caractéristiques génétiques des téosintes présentes en France. Ils ont mis en évidence des échanges génétiques avec des variétés de maïs cultivées en Europe qui ont permis aux téosintes d’acquérir une précocité de floraison, ainsi qu’une résistance à des herbicides. Cette étude souligne que des échanges génétiques avec une culture apparentée peuvent permettre l’adaptation rapide d’une espèce exotique introduite et son établissement comme adventice des cultures. Elle invite à ne pas sous-estimer les processus d’évolution génétique dans l’évaluation du risque de naturalisation des espèces exotiques.
Publié le 29 avril 2021
Bosak na prezydenta czy prezydent na bosaka?
mfizyk
11 listopada 2024 9:43
Transport wodny ograniczony do przybrzeża…
Przybrzeża czego? Missouri, Mississippi, Yukon, Rio Grande? Jeśli mnie pamięć nie myli w samym USA jest blisko 40 wielkich rzek, a dorzecze Amazon obejmuje znakomitą większość Ameryki południowej. Oprócz tego Great Lakes. Osiedla wzdłuż szlaków wodnych były.
Zwierze pociągowe jest czy też go nie ma, koło bez dróg na nic. A drogi potrzebne gdy się takowe regularnie używa, znaczy coś w większych ilościach po takowych transportuje.
Zwierząt pociągowych Indianie nie mieli ponieważ nie używali pługa – patykiem w rodzaju motyki ziemię dłubiąc plantowali co im potrzebne było. Gdyby im wpadło do głowy rolę orać, ihkwewa by nie wystarczyła.
Inaczej mówiąc, wyższość białoskórych polegała na tym, iż im więcej i szybciej do głowy wpadało – pług, koło, zwierzę pociągowe, organizacja plemienna, budynki, wymiana towarowa, you name it.
“Twist in my sobriety@
Tanita Tikaram
https://youtu.be/n5TPKrBceNQ?feature=shared
Dla zainteresowanych,
Adam Kinzinger
November 8, 2024
“No, I am absolutely not afraid of Trump”
https://adamkinzinger.substack.com/p/no-im-absolutely-not-afraid-of-trump
“Cowards like Trump have no real strength”
Adam Kinzinger
@Orca,
ja mysle ze Trump zmieni bardzo duzo w swiecie. Czy to znak sily czy slabosci to mozna dysskutowac Orca. Zmiany beda. Dla Ciebie Orca i Twoich sasiadow inne niz dla mnie. Ja mam nadzieje (i nie tylko) ze wybor Donalda Fryzury przez Was, Amerykanow, przyspieszy integracje Europy. Jak rowniez Orca integracje Nordyckich Stanow Zjednoczonych (United States of Norden) 😎 To ostatnie Orca, United States of Norden, z cala pewnoscia. Pzdr Seleukos
@Calvin Hobbs
12 listopada 2024
5:00
„…koło bez dróg na nic.”
A osadnicy w drodze na Zachod swietnie sobie bez drog radzili 🙂
„Inaczej mówiąc, wyższość białoskórych polegała na tym, iż im więcej i szybciej do głowy wpadało…”
Watpie. Bo np. jak tylko konie sie w Ameryce pokazala, to Indianie potrafili je swietnie wykorzystac.
I jeszcze jedna zagwozdka. Wikingowie skolonizowali Islandie, Grenlandie a z Ameryka Polnocna sobie nie poradzili, chociaz probowali, Dlaczego? Nie wiem.
Na dodatek Grenlandie musieli po kilkuset latach opuscic (z powodu gorszego klimatu). A Eskimosi nie. Bo byli lepiej dostosowani. A Wikingowie nie mogli czy nie chcieli sie od nich nauczyc (przynajmniej nie znaleziono sladow takiej nauki). Sami tez na gorszy klimat nic nowego nie wymyslili. Wiec gdzie tu intelektualna wyzszosc bialych?
@Mfizyk,
poniewaz jestes zainteresowany „dlaczego?” 🙂 to w moim pojeciu, najpelniejszy krotki opis.
https://www.science.org/content/article/why-did-greenland-s-vikings-disappear
Z malym dodatkiem… „Czarna smierc” zmniejszyla ludnosc Europy w niektorych obszarach do 60%. Ziemia (rolnicza) pozostala, wolna 🙂 Czekala chetnych
pzdr Seleukos
@Mfizyk,
„z Ameryka Polnocna sobie nie poradzili, chociaz probowali, Dlaczego?” 😀 Bo „proby” w innych czesciach Europy dawaly wielokrotnie wieksze zyski i mniejszym wysilkiem 😀 pzdr Seleukos
@mfizyk
Na dodatek Grenlandie musieli po kilkuset latach opuscic (z powodu gorszego klimatu). A Eskimosi nie. Bo byli lepiej dostosowani.
Popatrz sobie na wzrost inuitów i wikingów i porównaj potrzeby mieszkaniowe.
Wikingowie się nie skurczyli do rozmiarów eskimosa, poza tym pewnie nie pasowała im grenlandzka kuchnia. Znali przecież już inną.
Ich osady na Grenlandii powstały na wybrzeżu, które wraz ze zmianą klimatu (mała epoka lodowcowa) i rosnącego lądolodu było coraz bardziej narażone na powodzie, ludziom kończyły się zasoby, zaczęły konflikty, stąd decyzja była jasna: na południe!
@seleuk|os|
11 listopada 2024
18:33
@Mfizyk,
„nie mam pojecia co niektore kultury „przymusza” do expansji na morzu.”
Bida z nędzą i brak dostępu do bogactw lądowych. Tacy np. Wikingowie mieli dostęp do morza z jednej strony i skalistych wertepów z drugiej. Kiedy się przekonali, że z kamienia nijak się nic nie wyciśnie, wybrali morze, a raczej zamorze z zamieszkującymi je ludami, z których udawało się im coś wycisnąć przy pomocy właściwym im metod. Skandynawom ten nawyk pozostał gdzies tak do czasów Potopu. Później, postęp techniczny sprawił, że nauczyli się wyciskać na dużą skalę żelazo z kamieni, więc się trochę uspokoili. No ale czym skorupka za młodu…, a historia lubi się powtarzać, znowu rzucają się za morze zbierać ruskie kamienie dla zamorskich jankesów, ktorzy już wydłubali wszystko, co się da z obu Ameryk i szukają szczęścia za morzami.
@seleuk|os|
12 listopada 2024
11:08
Dzieki za linka. Bardzo ciekawe! Teraz przypomina mi sie, ze na ARTE byl film na ten temat.
Wikingowie z Grenlandii mieli szczescie gdzie wracac 🙂
@markot
12 listopada 2024
13:08
Wzrost jako powod? Dla mnie malo prawdopodobne.
Polecam artykul Seleukos. Jest krotszy niz film na ARTE 😉
@mfizyk
Wiking w igloo, wyobrażasz to sobie? Żartuję trochę, ale wzrost i postura to też zapotrzebowanie na energię i odzież etc. Nie dla wszystkich starczy…
Oni mieli dokąd wracać, więc motywacja do pozostania i dostosowania się do eskimoskiego życia była raczej słaba, a południe Europy o wiele atrakcyjniejsze.
@Szanowni,
tylko bez klotni 🙂 Waznym bardzo, moze najwazniejszym powodem opuszczenia Grenlandii przez Skandynawow bylo zastapienie w Europie KLOW MORSA, klami slonia 🙂 Export ten, grenlandzki, byl bardzo dochodowy. Pozwalal na import, przed wszystkim drewna okretowego. Tak Islandia, jak Grenlandia sa calkowicie pozbawione tego budulca (materialu). Ktory jest podstawowy dla thalassokracji. Odleglosc do najblizszego zrodla (Norwegia) jest kolo 3000km 🙂 Morzem, to nie byle co, dla 6tys populacji…
Jeden z najwczesniejszych europejskich „wielkich piecow” jest tu, w Lapphyttan. Technologie „wielkopiecowa” cechuje ciaglosc produkcji. Bez wygaszania pieca, wiele lat.
https://fr.wikipedia.org/wiki/Lapphyttan
Sosny masztowe exportowano do Europy (Hanza), jak rowniez pierwszy masowy produkt chemiczny, dziegec i smola drzewna (tez potrzebne do budowy okretow). Dziegec/ smole z kolei, produkowano z pienkow scietych sosen szkutniczych (w zimie), a drugim produktem z tych pienkow, byl wegiel drzewny, potrzebny wlasnie w Lapphyttan (miedzy innymi) 🙂 Tu o dziegciu skandynawskim
https://en.wikipedia.org/wiki/Pine_tar
W sumie razem… Nie musieli mieszkac na Grenlandii. Pzdr Seleukos
…
Tu jest jak produkowano wegiel drzewny, smole i dziegec. Po polsku mielerz, po szwedzku kolmila
https://en.wikipedia.org/wiki/Charcoal_pile
pzdr Seleuk
mfizyk
12 listopada 2024 10:04
Z osadnikami to gruba przesada. To nie osadnicy skolonizowali Kalifornię i Zachodnie wybrzeże. Clark i Lewiś takoż wzdłuż rzek do Oceanu dotarli. Naogół dobrze bywa zapoznać się z historią USA zanim zacznie się o nim pisać. Konie na kontynencie amerykańskim były, ale wyginęły na długo przedtem zanim biali tam dotarli. Cytowany przykład dowodzi jedynie Indians sami nie potrafili, musieli się od białych nauczyć. Z Eskimosmi jescze gorzej – nie potrafili się od Vikingów niczego nauczyć, w starych nawykach trwali.
Białym więcej i szybciej do głowy wpadało co tak, a co nie.
Sele 7:13
Na razie liżemy rany jak powiedział Adam K.
Wroce do tematu co cywilizacje „przymusza” do ekspansji.
Wydaje mi sie, ze to jest „odwieczny” proces produkcji nadmiaru (potomkow, dobr, wiedzy a nawet marzen). I akumulacji tego nadmiaru. To prowadzi automatycznie do wszelkiego rodzaju ekspansji (nie tylko czasowej czy przestrzennej).
To jest ten sam proces, ktory napedza ewolucje. Np. bakterie MUSZA sie rozmazac. Czyli najpierw akumulowac bialka, cukry itd. W ten sosob automatycznie ekspanduja az do fizycznych granic. I przy okazji akumuluja wiedza w DNA.
Skad sie wzial ten proces produkcji nadmiaru i akumulacji? Mozliwe, ze powstal przez przypadek. Ale juz nie zwinal sie, bo dalej juz sam sie napedza. I jest skuteczny. Jedyne co takiemu procesowi zagraza to wyczerpanie sie zasobow. Bo wtedy nie ma ani nadprodukcji ani akumulacji.
Cywilizacje potrzebuja roznych zasobow: energii, materialow, wiedzy, zasobow intelektualnych, psychologicznych i, i, i … Wiec jezeli nie zaspokoja tych potrzeb (np. przez ekspansje) moga popasc w stagnacje (steady state) a nawet w regres.
Cywilizacje moga byc tez zagrozone przez zla akumulacje (np. smieci czy CO2). Albo przez zewnetrzne zagrozenia. Ale jak nas uczy ewolucja sam PROCES produkcji nadmiaru i akumulacji NIE jest zagrozony 🙂
@Orca,
tu troszke, jak powstaja Nordyckie Stany Zjednoczone (N5 i NB8)
https://www.government.se/government-policy/n5-and-nb8–nordic-and-nordic-baltic-cooperation-on-foreign-and-security-policy/
pzdr Sele/uk 🙂
https://en.wikipedia.org/wiki/Nordic_countries#/media/File:Nordic_countries_orthographic.svg
Calvin,
Oboje mieszkamy na terenach przez które przeszli Lewis and Clark i oboje duzo wiemy na temat tej ekspedycji.
Kiedy ekspedycja przekroczyła continental divide nawigacja lodzi była łatwiejsza. Lodzie płynęły z prądem rzek w kierunku oceanu aż do Columbia River, miejsce gdzie Clark napisał w pamiętniku słynne słowa “Ocean in view. Oh the joy.”
Zaraz na blogu zacznie się poprawianie przez ekspertów.
…
Tak wyglada najaktualniejsze zestawienie postepow krajow/ kandydatow, ktore chca byc czlonkami Unii Europejskiej. Niestety po szwedzku (nie mam zamiaru tlumaczyc, sorry). Ale sa obrazki/ slupki (co mowia wiecej jak… 🙂 )
https://www.europaportalen.se/2024/11/kandidatlandernas-vag-till-eu-medlemskap
pzdr Seleukos
Nie zgadzam sie z tezami pana Marcina Nowaka
Informacja jest podstawa rozwoju czlowieka. Analfabeci z Australi czy Ameryki nie mieli szans w konfrontacji z Eurazjatami. Mezopotamia to nie tylko rewolucja agrarna ale przede wszystkim rewolucja informatyczna w postaci pisma i arytmetyki.
Orca
12 listopada 2024
6:35
Dla zainteresowanych,
Adam Kinzinger
November 8, 2024
“No, I am absolutely not afraid of Trump”
Vox populi vox dei.
Przestan histeryzowac.
Z telewizora
Wartości zachodnie: grecka filozofia, rzymskie prawo, religia chrześcijańska.
Wojska okupacyjne w Europie pilnują amerykańskich interesów, szczególnie w Niemczech. Stąd kryzys niemieckiego rządu.
Ramstein okazuje się centrum władzy na naszym kontynencie.
Orca
12 listopada 2024 16:38
Jest co lizać. Dems dostali drubbing jak nigdy przedtem. O kogo dostali tu można zobaczyć https://pbs.twimg.com/media/Gb0FUkWXoB4meHD?format=jpg&name=900×900.
Wczoraj okazja była weteranów posłuchać co na ten temat myślą. Niczego dobrego po Złotowłosym się nie spodziewają – douche-bag, ale od Kamala lepszy.
Co do Kizinger to Sławomarny cadyk z Koziej Wólki, jak zwykle, spin tu wstawia. Kizinger powiada: „Tramp depends on fear, builds his whole image around being ‘strong,’ ‘tough,’ a supposed champion of the ‘common man’, “But strength doesn’t come from endless bullying, degrading insults, or an ability to throw temper tantrums every time he doesn’t get his way. That’s not strength; it’s weakness.”
“Mean posts on his social media platform? Outrageous nicknames? Maybe a mob of his most ardent supporters trying to intimidate me or my family? Been there, seen it. And I’m still here. Trump’s tactics are predictable, tired, and, frankly, more sad than threatening.” To czego mam się bać?
Calvin Hobbs
12 listopada 2024
19:22
no, no, no z Koziej Wolki to jest calwinista hobbysta
Calvin,
Czytałam ten felieton by AK. Jest już następny.
You have to subscribe. Po polsku: subskrybować. Tak piszą w polityka.pl
Szczery aż do bólu był Radosław Sikorski w rozmowie z Moniką Olejnik (TVN24)
Tradycją świecką w Polsce powinna być żydowska żona u boku polskiego prezydenta. Ta odważna wypowiedź może przysporzyć Sikorskiemu głosów we własnym obozie, ale nie wiadomo jak się zachowają wyborcy.
Załóżmy jednak, że zostanie kandydatem KO na prezydenta. Chciałbym wiedzieć czy rozbierze Pałac Kultury i Nauki w Warszawie, czy się z tego pomysłu wycofa. Po drugie czy doprowadzi do ekshumacji polskich ofiar ukraińskiego ludobójstwa na polskich Kresach. Po trzecie czy dalej będzie zadłużał Polskę kupując broń.
PS. Dzisiaj w telewizji po raz pierwszy usłyszałem, że rząd poza budżetem wydaje setki miliardów złotych co grozi wielkimi konsekwencjami
@Ls42,
na dobranoc i na pocieszenie Tobie 🙂 Ukraina probuje zarejestrowac znak towarowy w EUIPO (European Union Intellectual Property Office). Jest to zwiazane z atakiem ruskim na Wyspe Wezy (to ta wyspa na ktorej Akilles zostal pochowany/ spalony) w roku 2022. Ukrainski znak towarowy brzmi (project)
„Russkij vojennyj korabl, idi na chuj!”
Jutro (sroda) ma byc decysja. Ale chyba nic z tego nie bedzie, stad moje pocieszenie Ciebie. Jedna profesor od wlasnosci intelektualnej Eleonora Rosati, mowi ze wulgarnosci i wyrazen politycznych nie mozna rejestrowac.
dobranoc, Seleuk
@seleuk/os/
Po starej znajomości tylko przypominam, że wszyscy Ziemianie to moi przyjaciele.
Dlatego nie widzę różnic między Rosjanami i Ukraińcami i nie rozumiem jak ci obywatele żyjący tyle lat w Związku Radzieckim mogą ze sobą walczyć na śmierć i życie.
Po co ta cała Solidarność, jak zaledwie po 25 latach zostaliśmy wmanewrowani w wojnę. Zamiast pokojowego rozwoju i przyjaźni mamy w Europie rozwój amerykańskich baz i to na życzenie własnych polityków.
Jutro ma zostać otwarta baza w Radzikowie i to jest podobno wielkie osiągnięcie i sukces polskiego rządu. A złotówka leci w dół na łeb i szyję
@Calvin Hobbs
12 listopada 2024
16:32
O Kaliforni nic nie wspominalem.
Ale tak, kolonizacja polnocnej Ameryki Polnocnej rozpoczela sie od rzek (np. Hudson Company). Ale jak to bylo z kolonizacja Great Plains? Tam nie obylo sie bez taborow. Masz racje, dobrze jest znac cala prawde 😉
https://www.gcsehistory.com/faq/greatplains_settlement1850.html
Amerykanskie konie wymarly podobno 5-6-tys. lat temu. Egipcjanie zaczeli ich uzywac najwczesniej 5 tys. lat temu. Grecy chyba pozniej. Wiec moze Indianom zabraklo po prostu czasu je udomowic? Czy Indianie np. na Great Plains opierali sie na europejskich wzorcach tez nie wiadomo:
https://new-nsf-gov.translate.goog/science-matters/horses-part-indigenous-cultures-longer-western?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=de&_x_tr_hl=de&_x_tr_pto=rq
PS. „Białym więcej i szybciej do głowy wpadało co tak, a co nie.”
Moze, ale podstaw genetycznych do tego nie ma. Ze zacytuje ze wstepniaka:
” Istotnie, jeśli wylosujemy pewną próbkę osób o skórze czarnej (nie tworzą żadnej rasy, gdyż cechują się większą zmiennością genetyczną niż wszyscy pozostali) i białej, ci drudzy uzyskają w testach badających inteligencję lepsze wyniki. Nie oznacza to w żadnym razie rzeczywistych różnic możliwości. Widać tylko, jak bardzo właściwa metodologia ważna jest dla wyciągania wniosków. Gorsze wyniki osób czarnoskórych wynikają bowiem nie z uwarunkowań genetycznych, ale z przeciętnie gorszych warunków edukacyjnych, a często także gorszego odżywienia. Jeśli weźmiemy osoby czarnoskóre i białoskóre, które dorastały w tych samych warunkach i miały takie same możliwości edukacyjne, nie stwierdza się żadnych różnic.”
Zakladajac, ze nasza zachodnia cywilizacja zaczela sie w Grecji, to trwa dopiero ca. 3 tys. lat. Tyle co trwala np. Egipska. Wiec chyba czas to wszystko spiep…c 🙁
https://www.vividmaps.com/wp-content/uploads/2018/04/History-Timeline.jpg