Grzybki na depresję?

28 lipca 2024
Blog szalonych naukowców

Soplówka jeżowata (Hericium erinaceus). Tak się oficjalnie nazywa grzyb określany w internecie mianem lion’s mane (lwia grzywa) bądź monkey’s head (głowa małpy). Pochodzi z Azji, gdzie zwą go także Yamabushiteke, i podobno leczy depresję. Czy rzeczywiście?

Grzyb używany jest w azjatyckiej kuchni i medycynie od lat, ma opinię zmniejszającego stres i robiącego dobrze na głowę. Przyjmujące go osoby twierdzą, że zmniejsza objawy depresyjne i lęk. Medycyna nie opiera się jednak na opiniach. Czy są badania potwierdzające cudowne działanie H. erinaceus?

Okazuje się, że są. 30 kobiet pijących ekstrakt wodny z owocnika doznało złagodzenia objawów depresyjnych i lękowych. Polepszyły się zdolności poznawcze pojedynczego starszego mężczyzny. Osiem studentek odczuło redukcję objawów depresyjnych i lęku przed egzaminem, poprawił się ich sen. 62 kobiety i 15 mężczyzn z nadwagą odczuło poprawę w tym samym zakresie.

Przeprowadzono też badania na modelach zwierzęcych, niekiedy dość makabryczne (mierzy się, jak długo gryzoń próbuje się utrzymać, pływając w zbiorniku wodnym, bądź próbuje się wyswobodzić, zawieszony za ogon). Efekty przypominały działanie przeciwdepresyjne, ale też przeciwzapalne.

Wydaje się, że H. erinaceus działa na organizm wielorako. Zawiera liczne substancje organiczne zdolne wywierać taką aktywność jak różne herycenony czy erynacyny, a także nadtlenek ergosterolu, trihydroksyergostadienon czy cerewisterol. Cóż więc robi?

Zwiększa działanie amin będących neuroprzekaźnikami w mózgu – ich niedobór występuje w depresji. Podnosi stężenie pro-BDNF, prekursora mózgopochodnego czynnika neurotropowego, stymulującego odnowę komórek mózgowych, wpływa na inne neurotrofiny. Zmniejsza stan zapalny, obniżając stężenie prozapalnych substancji, takich jak interleukina 1 czy 6 bądź czynnik martwicy nowotworów α (TNF α). Obniża stres oksydacyjny.

Wszystko pięknie, ale dokładny mechanizm działania pozostaje nieznany. Wpływa na neuroprzekaźniki aminowe, jak dopamina, noradrenalina czy dopamina, to pewne, ale jak? Działa na receptory presynaptyczne, postsynaptyczne, na wychwyt zwrotny czy może na drogi rozpadu? Bezpośredni mechanizm działania obecnie stosowanych leków przeciwdepresyjnych jest jako tako znany. Najczęściej blokują wychwyt zwrotny aminy ze szczeliny synaptycznej z powrotem do komórki.

Poza tym wymienione badania opierają się na słabej metodologii. Zaraz: podajemy pacjentowi lek, pacjent czuje się lepiej, więc o co chodzi? Wbrew opiniom laików i medyków ludowych to wcale jeszcze nie oznacza, że lek działa. Czyli podajemy badanym nasz specyfik, jednej trzeciej się poprawia i mimo to działania może nie być? Tak, w epizodzie depresyjnym efekt placebo wynosi do 40 proc. (tylu pacjentów notuje poprawę, gdy dostaje cukier w ładnym opakowaniu, a jeszcze lepiej zastrzyk).

Wiarygodne badania lekowe obejmują grupę kontrolną, a najlepiej dwie: pozytywną (otrzymuje standardowo stosowane leczenie, w tym wypadku np. fluoksetynę) i negatywną (placebo, np. cukier). Brak istotnych statystycznie różnic między nimi to brak podstaw do przyjęcia, że substancja działa, nieważne, jak entuzjastycznie zareagują badani i jak wspaniale będą się czuć. Dobrze, gdyby jeszcze nowy lek nie wypadł gorzej od standardowego leczenia. Uzyskanie wyników istotnych statystycznie wymaga też zebrania odpowiednio licznej grupy badanej (nie ośmiu studentek przed egzaminem).

Kiedy się zbierze kilka takich badań, wykonuje się metaanalizę i wtedy mamy rzetelne podstawy do rozpoczynania leczenia (bądź odradzania, a nawet zabraniania go, jak w przypadku innego grzyba, znanego odmiennej grupie pacjentów psychiatrycznych).

Na razie wystarczających badań brak. Nie można zalecić grzyba pacjentom w epizodzie depresyjnym czy zaburzeniu lękowym. Czy w przyszłości będzie inaczej, czas pokaże.

Marcin Nowak

Bibliografia:

Chong PS, Fung ML, Wong KH, Lim LW. Therapeutic Potential of Hericium erinaceus for Depressive Disorder. Int J Mol Sci. 2019 Dec 25;21(1):163. doi: 10.3390/ijms21010163. PMID: 31881712; PMCID: PMC6982118.

Szućko-Kociuba I, Trzeciak-Ryczek A, Kupnicka P, Chlubek D. Neurotrophic and Neuroprotective Effects of Hericium erinaceus. Int J Mol Sci. 2023 Nov 3;24(21):15960. doi: 10.3390/ijms242115960. PMID: 37958943; PMCID: PMC10650066.

Ilustracja:

Jim Champion, Hericium erinaceus. Za Wikimedia Commons, CC BY-SA 2.5