Empatia zarezerwowana nie tylko dla Homo sapiens

Microtus_lusitanicus (1)Empatia, zdefiniowana jako zdolność do odczuwania stanów psychicznych innych osób czy też umiejętność przyjęcia ich sposobu myślenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość (Wikipedia), przypisywana jest zwyczajowo zwierzętom zdolnym do wyższych czynności mózgowych.

Opisywana była do tej pory jedynie u naczelnych, słoniowatych, psowatych i krukowatych. Niedawno jednak w prestiżowym tygodniku „Science” ukazał się artykuł, który do powyższej listy dodaje gryzonie.

Badacze zajmujący się obserwacją zachowania nornika preriowego (Microtus ochrogaster) – małego gryzonia z rodziny chomikowatych, znanego w literaturze naukowej przede wszystkim ze zdolności tworzenia monogamicznych, trwałych związków i obustronnej opieki nad potomstwem – wykazali, że nornik ten nie tylko tworzy związki na całe życie, ale również wykazuje zachowania empatyczne w stosunku do swoich pobratymców bez względu na to, czy należą oni do rodziny czy też są „tylko” kolegami z klatki.

Naukowcy przeprowadzili eksperyment, w którym jedna grupa zwierząt (obserwatorzy) reagowała empatycznie (konsolacyjnie) w stosunku do zwierząt poddanym czynnikom stresowym. Obserwatorzy, widząc swoich pobratymców w stresie, przychodzili z pomocą, stosując szereg zachowań mających na celu uspokojenie zestresowanego osobnika.

Co więcej, gdy w pomieszczeniu wraz z zestresowanym osobnikiem przebywał niezestresowany obserwator, osobniki te były spokojniejsze w obliczu czynników stresowych niż te, które pozostawiono samotnie po wstępnym uspokojeniu. Równolegle przeprowadzone badania na norniku łąkowym, bliskim krewnych nornika preriowego, nie wykazały zachowań empatycznych w tej grupie zwierząt, co może wskazywać na to, iż zachowania empatyczne, jak sugerują autorzy badań, zależą od zarówno od czynników społecznych, jak i środowiskowych.

Po wykazaniu, iż nornik preriowy jest zdolny do zachowań empatycznych, badacze zajęli się ustaleniem podłoża neurobiologicznego tych zachowań. Po przeprowadzeniu serii eksperymentów na zachowania empatyczne połączone z pomiarem stężenia oksytocyny – tradycyjnie uznawanej za hormon miłości i empatii – naukowcy wykazali, iż podobnie jak u innych zwierząt zdolnych do empatii, również u nornika preriowego istnieje zależność między poziomem oksytocyny w różnych częściach mózgowia a zachowaniem empatycznym.

Naukowcy podsumowują, że zdolność do zachowań empatycznych niekoniecznie wynika ze złożonych zdolności poznawczych, lecz jest ewolucyjnie starsza i wykazuje podobne podłoże neurobiologiczne u różnych, niespokrewnionych grup zwierząt, takich jak naczelne i opisane tutaj norniki preriowe. Jednak, jak dodają autorzy, mimo że zachowania te są w dużym stopniu zależne od neurochemicznych przekaźników, nawet w grupach blisko ze sobą spokrewnionych zwierząt takich jak nornik preriowy i nornik łąkowy występują różnice w zachowaniu empatycznym – pierwsza grupa wykazuje takowe, natomiast druga nie.

Co wskazuje na to, że poza neurobiologią do wystąpienia zachowań empatycznych konieczne były w przeszłości dodatkowe czynniki środowiskowe i społeczne, które takie zachowania promowały.

Judyta Juranek
Ilustracja: José Ramón Pato Vicente – Mediateca educa madrid.org, CC BY-SA 2.5 es

Burkett, J., Andari, E., Johnson, Z., Curry, D., de Waal, F., & Young, L. (2016). Oxytocin-dependent consolation behavior in rodents Science, 351 (6271), 375-378 DOI: 10.1126/science.aac4785
ResearchBlogging.org